Körfez’e Tukidides tuzağı…

Abdullah MuradoÄŸlu - Yeni Åžafak

Katar çok küçük bir ülke ama 2000’lerin baÅŸlarından itibaren bölgedeki siyasi geliÅŸmelerde Suudi Arabistan’dan daha fazla öne çıktı. Mevcut rezervlerine ilaveten Ä°ran ile paylaÅŸtığı ve henüz üretime açılmamış bulunan Pars sahasındaki(Güney Pars) doÄŸal gaz yatakları ayrıca göz kamaÅŸtırıyor.

Katar, 1980’lerin başında ‘yeni Ä°ran’ın gücünü dengelemek için kurulan “Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi Konseyi”nin altı üyesinden biri. Katar’a ablukayı da bu altı üyeden Suudi Arabistan, Bahreyn ve BirleÅŸik Arap Emirlikleri baÅŸlattı. Kuveyt ve Umman bu yaptırımlara katılmıyorlar. 

“Körfez Ä°ÅŸbirliÄŸi Konseyi”ni sarsan krizin birçok sebebi var ama bunlardan en önemlisi, Katar’ın “yumuÅŸak güç” uygulayarak bölge politikalarında öne çıkması. “El Cezire” televizyonu, Katar’ın Arap kamuoyu üzerindeki yumuÅŸak gücünün etkili aracı.  Katar’ın yükseliÅŸi, Körfez’in en baskın gücü olan Suudi Arabistan’ın kıskançlığını ve husumetini üzerine çekti. Aslında Riyad, Körfez’in diÄŸer ülkelerine büyük krala tabi küçük beyliklermiÅŸ gibi davranıyor.

ABD BaÅŸkanı Trump, Suudi Arabistan Kralı Selman ve Mısır diktatörü General el-Sisi’nin ürkütücü kılıç dansı eÅŸliÄŸinde el bastıkları sihirli kürenin içinden Ä°ran’dan sonra Katar’ın çıkacağı pek tahmin edilmiyordu. Her geçen gün Washington’daki iktidarı daha da tartışmalı hale gelen Trump’ın kiÅŸisel hırslarıyla Riyad’ın(ve Kahire’nin) stratejik çıkarları birleÅŸince olanlar oldu. Trump ve Riyad arasındaki yüz milyarlarca dolarlık “al-ver” anlaÅŸması, Katar’ın defterinin dürülmesine iliÅŸkin plânın yürürlüğe konulmasını kolaylaÅŸtırdı. Katar’ın bölgede Riyad’dan bağımsız politika izleme iradesi göstermesi defterinin dürülmesi için yeterli sebep.

Katar ile Suudi Arabistan arasındaki krizi analiz ederken Prof. Graham Allison’ın icat ettiÄŸi “Tukidides Tuzağı” kavramından istifade edebiliriz. Bu kavram günümüzde daha çok Çin ve ABD arasındaki gerilimli iliÅŸkiyi açıklamak için baÅŸvurulan bir mecâz, bir metafor.  “Tukidides Tuzağı” günümüzde Çin ve ABD’nin yanı sıra, ABD-Almanya, Katar-Suud-i Arabistan, NATO-Rusya arasındaki gerilimli iliÅŸkiyi açıklamak bakımından da yararlı bir kavram. 

“Tukidides Tuzağı” kavramı için, Atinalı tarihçi ve general Tukidides’in 2400 yıl önce vuku bulan “Peleponnes SavaÅŸları”nı anlatan meÅŸhur kitabından esinlenildi. Ana fikir ÅŸudur:  yükselen bir gücün yerleÅŸik egemen güç nezdinde yarattığı korku, eninde sonunda savaÅŸa yol açar.

Uzun yıllara, hatta kuÅŸaklara yayılan “Peleponnes SavaÅŸları”nın iki ana aktörü vardı, Atina ve Sparta. Peleponnes yarımadasının diÄŸer ÅŸehir devletleri bu iki güç etrafında kutuplaÅŸmıştılar. Atina’nın giderek zenginleÅŸerek yükselmesi yarımadanın en büyük askeri gücü olan Sparta’yı rahatsız etti. Güç dengelerinin deÄŸiÅŸmesi, bir taraftan yeni ittifaklara kapı aralarken, diÄŸer taraftan eski ittifakların yıkılmasına yol açtı. Sparta ve Atina’nın kolonileri olan ÅŸehir devletleri( ve onların da kolonileri olanlar) arasındaki çatışmalar savaşın bahaneleriydi.  

Graham Allison’ın tezini doÄŸrulayan bir saha çalışması da var. 1500’lerden 2000’lerin başına kadar olan dönemi kapsayan çalışmaya göre, yükselen bir gücün,  egemen gücün iktidarın meydan okumasına neden olan 16 tarihi vakanın 12’si taraflar arasında savaÅŸla sonuçlandı. 

Diplomatik yollarla sönümlendirilmez ise “Katar Krizi”  beklenmedik ittifaklara kapı açabilir, kutuplaÅŸmayı tetikleyebilir ve “Körfez” hızla Tukidides Tuzağı’na doÄŸru sürüklenebilir. Körfez’de çıkacak bir çatışmaysa bölgesel, müslümanlar arası daha büyük savaÅŸlara dönüşebilir. Emperyalist güçlerin beklentisi de bu.